Dynamiczne zmiany gospodarcze ostatnich lat – w tym pandemia, wojna w Ukrainie, inflacja i wzrost kosztów materiałów – istotnie wpłynęły na realizację wielu kontraktów budowlanych. Dla wykonawców oznacza to często konieczność renegocjacji warunków finansowych umowy. Czy jest to możliwe w świetle obowiązującego prawa zamówień publicznych? Zdecydowanie tak – i potwierdzają to zarówno Urząd Zamówień Publicznych, jak i Prokuratoria Generalna RP.
Kiedy możliwa jest zmiana wynagrodzenia wykonawcy?
Zgodnie ze stanowiskiem Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych (UZP) z marca 2022 r., wykonawcy mają prawo domagać się waloryzacji wynagrodzenia w przypadku wystąpienia nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych okoliczności – takich jak drastyczny wzrost cen surowców, zerwane łańcuchy dostaw czy wojna. Takie zjawiska – niezależne od stron kontraktu – uprawniają do wprowadzenia zmian w umowie, nawet jeśli pierwotnie nie przewidywała ona tzw. klauzul waloryzacyjnych.
Prezes UZP podkreślił, że zgodnie z art. 455 ust. 1 pkt 4 ustawy Pzp możliwe jest dokonanie zmiany umowy w oparciu o przesłankę „nieprzewidywalności” – niezależnie od istnienia wcześniejszych postanowień umownych. Celem takiej zmiany jest przywrócenie równowagi ekonomicznej między stronami – takiej, jaka obowiązywała w momencie podpisania umowy.
Prokuratoria Generalna również za waloryzacją
W lipcu 2022 r. podobne stanowisko zajęła Prokuratoria Generalna RP. W swojej opinii wskazała, że gwałtowne i nieprzewidywalne zmiany kosztów robót oraz cen materiałów – zwłaszcza w wyniku wojny w Ukrainie – stanowią wystarczający powód do zmiany wynagrodzenia wykonawcy.
Prokuratoria zauważa, że waloryzacja ma na celu urealnienie warunków finansowych umowy, jeśli wystąpiły czynniki znacząco zaburzające pierwotną równowagę kontraktu. Co ważne, zmiana taka może być uzasadniona nawet wtedy, gdy umowa nie zawierała stosownych klauzul – lub gdy istniejące zapisy okazały się niewystarczające w nowych realiach rynkowych.
„Tarcza Prawna” – ułatwienia ustawowe
Problem waloryzacji wynagrodzenia został również zauważony na poziomie ustawodawczym. Efektem tego była uchwała tzw. „Tarczy Prawnej”, czyli nowelizacji ustawy z dnia 7 października 2022 r. (Dz.U. z 2022 r. poz. 2185). Umożliwia ona zmianę umowy zawartej przed wejściem w życie tej ustawy – bez konieczności przeprowadzania nowego postępowania przetargowego – w przypadku istotnego wzrostu cen materiałów lub kosztów realizacji zamówienia.
Zgodnie z art. 48 tej ustawy, zmiana umowy może dotyczyć m.in.:
- wysokości wynagrodzenia wykonawcy,
- zasad i mechanizmów waloryzacji wynagrodzenia,
- terminu realizacji umowy,
- sposobu wykonania świadczenia.
Kluczowe jest, aby wzrost cen był istotny i niemożliwy do przewidzenia przez zamawiającego działającego z należytą starannością. Co ważne, wprowadzenie tych zmian nie wymaga odwoływania się do kodeksowych przesłanek nadzwyczajnej zmiany stosunków (tzw. rebus sic stantibus) ani wykazywania grożącej straty – co upraszcza proces renegocjacji.
Co to oznacza dla wykonawców?
W praktyce oznacza to, że wykonawcy realizujący zamówienia publiczne, których kontrakty zostały zawarte przed znaczącym wzrostem cen, mają solidne podstawy prawne do wystąpienia z żądaniem waloryzacji wynagrodzenia. Niezależnie od tego, czy w umowie przewidziano odpowiednie klauzule, możliwe jest jej dostosowanie do nowych realiów rynkowych – pod warunkiem, że zmiany cen rzeczywiście miały istotny wpływ na opłacalność i możliwość wykonania zamówienia.
Kancelaria SMART świadczy kompleksowe wsparcie prawne w zakresie waloryzacji wynagrodzenia oraz renegocjacji kontraktów budowlanych w oparciu o obowiązujące przepisy oraz aktualne stanowiska UZP i Prokuratorii Generalnej RP.
W ramach współpracy oferujemy m.in.:
- analizę umów i ocenę zasadności waloryzacji,
- przygotowanie wniosków o zmianę wynagrodzenia,
- reprezentację w postępowaniach z udziałem zamawiających.
Zachęcamy do kontaktu – wspólnie wypracujemy rozwiązanie, które pozwoli zrealizować kontrakt na uczciwych i możliwych do udźwignięcia warunkach.
Zapraszamy do kontaktu: kancelaria@kancelariasmart.pl
Możesz też przesłać zapytanie przez formularz – odpowiemy szybko i konkretnie.