Czy można zmienić umowę w zamówieniach publicznych po upływie terminu realizacji? Tak – i to zgodnie z prawem
W ostatnich latach wiele firm realizujących zamówienia publiczne zmierzyło się z gwałtownym wzrostem cen materiałów budowlanych, kosztów energii i inflacji. W efekcie, pierwotne wynagrodzenie ustalone w umowie przestało być adekwatne do ponoszonych kosztów. Czy w takiej sytuacji wykonawca ma szansę na zmianę warunków umowy? Odpowiedź brzmi: tak, nawet jeśli minął już termin jej realizacji.
Zmiana umowy w zamówieniach publicznych – kiedy jest możliwa?
Zasadniczo, prawo zamówień publicznych (zarówno obecne, jak i wcześniejsze przepisy) ogranicza możliwość zmiany treści zawartej umowy. Jednak ustawodawca przewidział wyjątki – art. 455 ust. 1 nowego Pzp (wcześniej art. 144 ust. 1 starego Pzp) wskazuje sytuacje, w których zmiana umowy jest dopuszczalna. Dodatkowo, jeżeli w trakcie realizacji kontraktu pojawiły się nadzwyczajne okoliczności, których nie dało się przewidzieć, możliwe jest również skorzystanie z tzw. klauzuli rebus sic stantibus – uregulowanej w art. 357¹ Kodeksu cywilnego.
Ta klauzula pozwala sądowi dostosować umowę do zmienionych realiów – np. poprzez podwyższenie wynagrodzenia lub inne zmiany, które przywrócą równowagę pomiędzy świadczeniami stron.
Co, jeśli termin realizacji umowy już minął?
Wielu wykonawców błędnie zakłada, że po upływie terminu określonego w umowie nie da się jej już zmieniać. Tymczasem orzecznictwo sądów, jak i opinie prawne Urzędu Zamówień Publicznych potwierdzają, że możliwa jest zmiana umowy także po terminie, o ile wciąż istnieją między stronami zobowiązania do wykonania – np. gwarancje, rękojmia, rozliczenia finansowe.
Zgodnie z art. 353¹ Kodeksu cywilnego strony mają prawo do kształtowania swoich umów w sposób swobodny, o ile nie narusza to prawa ani zasad współżycia społecznego. Dotyczy to również aneksów – czyli zmian umów już zawartych.
Co, jeśli zamawiający odmawia podwyższenia wynagrodzenia?
W przypadku braku porozumienia, wykonawca może dochodzić swoich praw na drodze sądowej – powołując się na klauzulę nadzwyczajnej zmiany stosunków. To rozwiązanie było już skutecznie stosowane w sprawach, gdzie po wykonaniu prac wykonawcy występowali o dodatkowe wynagrodzenie, wskazując na drastyczne zmiany gospodarcze, których nie mogli przewidzieć w chwili podpisywania umowy.
Należy podkreślić, że nawet jeśli inwestor zapłacił umówione wynagrodzenie, nie oznacza to automatycznie, że zobowiązanie zostało w pełni wykonane, jeśli warunki realizacji kontraktu uległy istotnym zmianom i naruszyły równowagę świadczeń.
Aneks bez zrzeczenia się roszczeń – co oznacza?
Warto też zwrócić uwagę na treść zawieranych aneksów. W analizowanym przypadku strony podpisały aneks do umowy przedłużający termin realizacji oraz wprowadzający nowe zasady waloryzacji wynagrodzenia. Jednak w aneksie nie znalazł się zapis o zrzeczeniu się przez wykonawcę dalszych roszczeń. To oznacza, że wykonawca zachował prawo do ubiegania się o dodatkowe środki – co też uczynił, wystosowując wezwanie do zapłaty kwoty ponad 1 mln zł, odpowiadającej rzeczywistym kosztom inwestycji.
Podsumowanie: Twoje prawa jako wykonawcy
Jeśli realizujesz zamówienie publiczne i poniosłeś straty z powodu nieprzewidzianych okoliczności (np. gwałtowny wzrost kosztów), masz prawo ubiegać się o zmianę warunków umowy – nawet po jej formalnym zakończeniu.
Warto każdorazowo przeanalizować:
- czy umowa przewiduje możliwość waloryzacji,
- czy spełnione są przesłanki z art. 455 ustawy Pzp,
- czy zaszły okoliczności uzasadniające zastosowanie art. 357¹ lub 632 § 2 Kodeksu cywilnego,
- oraz czy aneksy zawarte w toku realizacji kontraktu nie zamykają drogi do dalszych roszczeń.
W przypadku braku porozumienia z zamawiającym – droga sądowa pozostaje realnym i zgodnym z prawem rozwiązaniem.
Chcesz sprawdzić, czy Twoja umowa kwalifikuje się do zmiany lub waloryzacji? Skontaktuj się z naszą kancelarią – przeanalizujemy Twoją sytuację i pomożemy chronić Twoje interesy.
Zapraszamy do kontaktu: kancelaria@kancelariasmart.pl
Możesz też przesłać zapytanie przez formularz – odpowiemy szybko i konkretnie.